نجف دریابندری، مترجمی هوشیار و نویسنده‌ای فرهنگ‌دوست
نجف دریابندری، مترجمی هوشیار و نویسنده‌ای فرهنگ‌دوست
در میان فرهیختگان هر کشور، مترجمان جایگاهی ویژه دارند، زیرا می‌توانند با برگرداندن کتاب‌ها به زبان مقصد، پلی بسازند برای آشنایی مردمان خود با فرهنگ و سبک زندگی ملت‌های دیگر. با وجود این جایگاه رفیع، در میان مترجمان، آنان که با شناخت آثار و زمانه خود، کتاب‌های گزیده و مفید را برای ترجمه برگزینند، بسیار مغتنم و نایاب هستند. «نجف دریابندری» یکی از مترجمان معاصر ایران به شمار می‌آید که در طول دوره فعالیتش با ترجمه آثار مهم ادبی و فلسفی، خدمات بزرگی به فارسی‌زبانان ارائه کرد و توانست در بین آنان محبوبیتی ویژه به دست آورد.
زندگی و آثار دریابندری
نجف دریابندری در آبادان، از شهرهای جنوب ایران به دنیا آمد. تولد وی به سال 1929 میلادی (1308 خورشیدی) باز می‌گردد. تحصیلات ابتدایی دریابندری در مدرسه 17 دی سپری شد. وی سپس به دبیرستان رازی آبادان رفت ولی در سال سوم دبیرستان، ترک تحصیل کرد و تا در بازار کار به فعالیت بپردازد. در آن زمان انگلیسی‌های زیادی در آبادان حضور داشتند و در تاسیسات نفتی آبادان به کار مشغول بودند. حضور انگلیسی‌ها دریابندری را به زبان انگلیسی علاقمند کرد و عاملی شد که او به فراگیری آن بپردازد.
دریابندری به تدریج به پیشرفت‌های خوبی در زبان انگلیسی دست یافت و در سال 1953 میلادی (1332 خورشیدی) نخستین ترجمه‌اش را به بازار عرضه کرد. وی در نخستین کار خود، «وداع با اسلحه» از ارنست همینگوی را ترجمه کرد. این کار حدود یک سال بعد در تهران منتشر شد، ولی هم‌زمان، دریابندری به دلیل فعالیت‌های سیاسی، در آبادان به زندان افتاد. وی پس از تحمل نزدیک یک سال حبس در این شهر، برای گذراندن بقیه دوران محکومیتش به تهران منتقل شد. دریابندری در زندان تهران دست از کار نکشید و به ترجمه کتاب مهم برتراند راسل به نام «تاریخ فلسفه غرب» پرداخت. وی پس از چهار سال حبس، در 1958 میلادی (1337 خورشیدی) از زندان آزاد شد.
این مترجم بزرگ ایرانی پس از آزادی از زندان، ترجمه آثار ادبی و فلسفی را پی گرفت و «پیرمرد و دریا» از همینگوی و «هاکلبری فین» از مارک تواین را به فارسی برگرداند. وی حدود 17 سال با موسسه فرانکلین همکاری کرد. این موسسه یک بنگاه چاپ و نشر بود که آثار مهمی را در دوره فعالیتش به چاپ رساند. همکاری دریابندری با این موسسه در سال 1975 میلادی (1354 خورشیدی) به پایان رسید. در همین زمان دریابندری قراردادی را برای ترجمه متن فیلم‌های انگلیسی‌زبان با سازمان ملی رادیو و تلویزیون ایران منعقد کرد.
«یک گل سرخ برای امیلی» و «گور به گور» از ویلیام فالکنر، «معنی هنر» از هربرت رید و «پیامبر و دیوانه» از جبران خلیل جبران، از جمله کتاب‌هایی است که دریابندری در این دوره ترجمه کرده است. فعالیت‌های این مترجم سبب شد دانشگاه کلمبیا به خاطر ترجمه آثار ادبی آمریکایی جایزه «نورتون وایدلر» را به وی اعطا کند.
هرچند دریابندری بیشتر به عنوان مترجم شناخته می‌شود، اثری مهمی با عنوان «کتاب مستطاب آشپزی؛ از سیر تا پیاز» از وی به جا مانده است. این کتاب را می‌توان دایرۀالمعارفی درباره آشپزی ایرانی به شمار آورد. وی همچنین در حوزه ادبیات هنر نیز کارهایی انجام داده و نقاشی‌هایی نیز به جا گذاشته است. دریابندری در سال 2020 میلادی (1399 خورشیدی) در تهران وفات یافت.
ویژگی ترجمه‌های دریابندری
زبان روان و گویای دریابندری در عین وفاداری به متن، از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های کارهای اوست. او طنزی مثال‌زدنی دارد که در متن‌هایش مشهود است. به جز آثار و ترجمه‌های دریابندری، آن چه به علاقه مردم ایران به او افزود، اخلاق و منش وی بود. او مردی خودساخته بود و مهارتش را جدا از تحصیلات آکادمیک، با تلاش و پشتکار به دست آورد. شاید به همین دلیل بود که او در آثارش از بالا نگاه نمی‌کرد و در جایگاه یک دوست با مخاطب سخن می‌گفت. این مترجم و نویسنده معاصر به فرهنگ عامه ایران توجه داشت و به خاطر همین توجه، موضوعی همچون آشپزی را تا حدی مهم می‌شمرد که بخشی از زندگی و تلاش‌هایش را برای گردآوری کتابی جامع درباره آن صرف کرد. دریابندری با نقاشی و هنر نیز آشنا بود.
در دوره دریابندری، ترجمه‌هایی با زبانی مغلق و باتکلف در حال فراگیری بود. استفاده از این زبان به نوعی نشانه‌ای از بلندمرتبگی و تسلط مترجم به شمار می‌رفت ولی موجب می‌شد عامه مردم به آن توجهی نداشته باشند. در واقع ترجمه ایران گرفتار آفتی شده بود که در دوره‌ای شعر پارسی را نیز درگیر کرده بود. دریابندری با این شرایط سر ستیز برداشت و تلاش کرد بدون تعارف و تکلف با مخاطب روبرو شود.
ثبت نام دریابندری در فهرست میراث ناملموس ایران
در آگوست 2017 میلادی (مرداد 1396) نام نجف دریابندری به عنوان گنجینه بشری در فهرست حاملان میراث ناملموس ایران به ثبت رسید.
| نجف دریابندری، مترجمی هوشیار و نویسنده‌ای فرهنگ‌دوست | |
| 1308-1399 | |
| کتاب مستطاب آشپزی؛ از سیر تا پیاز | |
| Literary,cultural |
Selebriti
